Вусная гісторыя існуе столькі, колькі існуе гісторыя наогул. Можна ўспомніць і Герадота, які карыстаўся вуснымі аповедамі, калі пісаў сваю «Гісторыю»

Жуль Мішле імкнуўся суаднесці ўспаміны сведак французскай рэвалюцыі з матэрыяламі архіваў.

З цягам часу стаўленне да ўспамінаў мянялася некалькі разоў. У перыяд прафесіяналізацыі гістарычнай навукі ад іх адмовіліся, але праз стагоддзе вусная гісторыя вярнулася ў навуковы і грамадскі дыскурс. На сёння яна атрымала акадэмічнае прызнанне ў Злучаных Штатах Амерыкі і большасці краін Еўропы.

Што зроблена за апошнія 25 гадоў? Беларусі далёка да акадэмічнага прызнання вуснай гісторыі. Тым не менш у галіне яе развіцця дасягнута шмат.

Упершыню вусная гісторыя стала фактарам беларускага грамадскага жыцця ў 1988 годзе ў сувязі з Курапатамі. Тады былі апублікаваныя не толькі вынікі археалагічных даследаванняў, але і ўспаміны  людзей, якія жылі ў наваколлі Курапат. Годам пазней выйшла кніга класіка беларускай гісторыі Мікалая Ўлашчыка «Была такая вёска», у якой аўтар, апісваючы жыццё родных мясцін, таксама выкарыстоўваў вусныя ўспаміны.

Традыцыйная рамка, якой карыстаюцца вусныя гісторыкі пры аналізе ўспамінаў, – паняцце калектыўнай памяці ў разуменні сацыёлага Марыса Хальбвакса.

Па Хальбваксу, калектыўная памяць – гэта памяць пэўнай групы людзей, якая адрознівае яе ад іншых груп і якая перадаецца з пакалення ў пакаленне.

На сёння Беларусь мае значны комплекс вуснагістарычных крыніц, сабраны Беларускім архівам вуснай гісторыі. Гэта больш за 1200 ўспамінаў – пераважна, расказы вяскоўцаў 20-30-х гадоў нараджэння. І, сыходзячы са спецыфікі гэтай сацыяльнай групы, можна казаць пра некаторыя асаблівасці яе калектыўнай памяці.

І ў афіцыйным гістарычным дыскурсе, і ў аповедах большасці рэспандэнтаў Другая сусветная вайна – цэнтральная падзея XX стагоддзя.

Аднак ёсць істотнае адрозненне паміж тым, як гэта вайна згадваецца на афіцыйным узроўні і як – у аповедах ўласна сведак.

Пасляваенная калектывізацыя ў Заходняй Беларусі прывяла да значнай трансфармацыяй у жыцці беларускага вясковага грамадства другой паловы XX стагоддзя: у формах гаспадарання і менталітэце.

У 2015-2017 гадах Беларускі архіў вуснай гісторыі правёў некалькі экспедыцый з мэтай даследаваць калектывізацыю ў Заходняй Беларусі ва ўспамінах сведак. Навукоўцы працавалі на Палессі, Лідчыне і Маладзечыншчыне.

Аварыя на Чарнобыльскай АЭС – адна з найбуйнейшых тэхналагічных катастроф у гісторыі Беларусі.

У свой час гэта тэма вельмі скалыхнула грамадства, але зараз, праз 30 год пасля аварыі, мы назіраем так званы канец праекта Чарнобыль.

Чаму аварыя на АЭС сышла з цэнтру сацыяльнага жыцця краіны?

У 2015 годзе Беларускі архіў вуснай гісторыі рэалізаваў праект, прысвечаны Чарнобылю: было сабрана каля 45 інтэрв’ю з непасрэднымі ўдзельнікамі і сведкамі аварыі.