“Кансьпіралёгія — гэта наш любімы жанр. Годнасьці няма, нашыя няшчасьці не канвэртуюцца ў годнасьць, у свабоду. Таму і пачынаецца вера ў злых духаў, ў злыя сілы. І іх людзі шукаюць там, на кім факусуецца іх гістарычны вопыт. Амэрыканцы бачаць гэтых злых духаў у расейцах, расейцы — у амэрыканцах.

Я мяркую, што гэтая пандэмія — гэта касьмічная зьява. Гаворыцца зараз, што гэта пакараньне нам за нашыя грахі, за тое, што не маліліся і не стаялі кожны дзень на каленях. Я ня думаю. Мы такая невялікая часьцінка на гэтай плянэце, што прырода мала з намі лічыцца. І мы зь ёй, але і яна з намі. І яна жыве па сваіх законах.

Нашае пакаленьне ўвесь час чула — Абы не было вайны. А потым у нас аказаўся Чарнобыль, распад «чырвонай імпэрыі». А цяпер яшчэ адна касьмічная зьява. Я не належу да людзей, якія замест таго, каб нешта рабіць са сваім жыцьцём, распавядаюць гэтыя глупствы і казкі пра Пуціна ці Лукашэнку. А тут адбываецца падзея, непадуладная нам.

…

Так шмат гадоў пасьля вайны граніцы адчынялі, усталёўвалі дэмакратычныя прынцыпы, і раптам усё разбураецца. Зразумела, што чалавецтва ўжо ня выйдзе ранейшым з гэтага выпрабаваньня.

Атрымліваецца, што каб выжыць, мы павінныя засвойваць гэтыя навыкі самаізаляцыі, адстойваньня толькі нацыянальных інтарэсаў. Такая пэрспэктыва палохае. Чалавек застанецца жывым, але будзе горшым. Мне хацелася б, каб мы выйшлі з гэтага выпрабаваньня больш спагадлівымі, больш схільнымі да ўзаемадапамогі.

А зараз тонкі слой культуры, тое, што мы напрацавалі за апошнія поўстагодзьдзя, зьляцелі і мы ізноў сядзім па сваіх пячорах. Тут павінная загаварыць эліта чалавецтва, гуманітарыі, філёзафы.”

 “Імператыў ізаляцыі супадае з новым прызнаннем нашай глабальнай узаемазалежнасці ў новым часе і прасторы пандэміі. З аднаго боку, нас просяць спакаваць сябе ў сямейных ячэйках, сумесных жылых памяшканнях ці адасобленых гаспадарках, пазбаўляючы нас сацыяльных кантактаў і пераводзячы ў сферу адноснай ізаляцыі; з іншага боку, мы сутыкаемся з вірусам, які хутка перасякае межы, не звяртаючы ўвагі на саму ідэю нацыянальнай тэрыторыі. Але не ва ўсіх ёсць хатняя гаспадарка ці «сям’я», і ўсё больш людзей у ЗША становяцца бяздомнымі ці маюць часовае жытло. Такім чынам, «хатняя гаспадарка» успрымаецца як прастора бяспекі, але для многіх гэта далёка не так. У ЗША нацыянальная стратэгія фармулюецца, анулюецца і праяўляецца ў блытаных дзяржаўных формах. І пытанне пра тое, хто будзе жыць і хто памрэ, падаецца нашаму прэзідэнту праблемай рэнтабельнасці, якую вырашаюць рынкі. Як у такіх умовах мы можам паставіць пытанне датычна наступстваў гэтай пандэміі ў свеце разважанняў пра роўнасць, глабальную ўзаемазалежнасць і нашы абавязкі адзін перад адным?

Зрэшты, вірус не дыскрымінуе. Можна сказаць, што ён аднолькава ставіцца да кожнага, змяшчае ўсіх нас у роўныя ўмовы адносна рызыкі захварэць, страціць кагосьці блізкага, жыць у свеце непазбежнай пагрозы. Вірус дзейнічае ў глабальных рамках, але як наконт усіх астатніх? Сваімі перамяшчэннямі і спосабамі наносіць удар вірус дэманструе, што глабальная чалавечая супольнасць аднолькава нямоглая ў кожным сваім прадстаўніку. У той жа час, няздольнасць некаторых дзяржаў або рэгіёнаў загадзя падрыхтавацца (ЗША цяпер, мабыць, з’яўляецца самым сумна вядомым членам гэтага клуба),  актывізацыя нацыянальнай палітыкі і закрыццё межаў, якое часта суправаджаецца панічнай ксенафобіяй, і з’яўленне прадпрымальнікаў, што імкнуцца нажыцца на сусветным бедстве, – усё гэта сведчыць пра хуткасць, з якой радыкальная няроўнасць, нацыяналізм і капіталістычная эксплуатацыя знаходзяць спосабы самаўзнаўлення і ўмацавання ў зонах пандэмій. Гэта не павінна выклікаць здзіўленне.

…

Адной з прычын, па якіх я прагаласавала за Сандэрса ў Каліфорніі, нароўні з большасцю зарэгістраваных дэмакратаў, сталася аднаўленне ім, разам з Уорэнам, уяўлення пра наш свет як пад уплывам калектыўнай прагі да радыкальнай роўнасці, свет, у якім мы ўз’ядналіся, каб настойваць на аднолькавай даступнасці матэрыялаў, неабходных для жыцця, у тым ліку медыцынскай дапамогі, незалежна ад таго, кім мы ёсць і ці валодаем мы фінансавымі сродкамі. Гэтая палітыка ўсталявала б салідарнасць з іншымі краінамі, якія імкнуцца да ўсеагульнай аховы здароўя, і такім чынам стварыла б транснацыянальную палітыку аховы здароўя, якая імкнецца рэалізаваць ідэалы роўнасці. З’яўляюцца рэзультаты новых апытанняў, якія звужаюць нацыянальны выбар да Трампа і Байдэна менавіта ў той час, калі пандэмія спыняе паўсядзённае жыццё, узмацняючы нядужасць беспрытульных, незастрахаваных і бедных.  Ідэя пра тое, што мы зможам стаць людзьмі, якія жадаюць бачыць свет, дзе палітыка аховы здароўя раўнацэнна ставіцца да кожнага жыцця і тым самым дэмантуе рынак сферы аховы здароўя, што выразна падзяляў годных і тых, каго можна лёгка пакінуць хваробам і смерці, пратрымалася нядоўга. Мы прыйшлі да іншага разумення сябе, бо Сандэрс і Уорэн паказалі нам гэтую новую магчымасць. Мы зразумелі, што можам пачаць думаць і цаніць па-за ўмовамі, якія ўсталёўвае для нас капіталізм. Хоць Уорэн ужо не з’яўляецца кандыдатам, і Сандэрс наўрад ці зможа вярнуць свой страчаны шанец, мы ўсё роўна павінны спытаць сябе, асабліва цяпер: чаму мы як народ усё яшчэ супраць таго, каб ставіцца да любога жыцця з раўнацэннай павагай? Чаму некаторых усё яшчэ ўзбуджае думка пра тое, што Трамп намагаецца забяспечыць вакцыну, якая гарантуе бяспеку жыцця амерыканцам (як ён іх вызначае) раней за ўсіх астатніх? Прапанова ўніверсальнай і дзяржаўнай аховы здароўя актывізавала ў ЗША сацыялістычныя чаканні, якія, верагодна, у хуткім часе рэалізуюцца ў выглядзе сацыяльнай палітыкі і публічных абяцанняў у гэтай краіне. На жаль, у часы пандэміі ніхто не мае часу чакаць. Свой ідэал трэба захоўваць жывым у грамадскіх рухах, менш звязаных з прэзідэнцкай кампаніяй, чым доўгатэрміновая барацьба, якая чакае нас наперадзе. Гэтыя смелыя і гуманістычныя бачанні, з якіх пасмяхаюцца і якія не прызнаюць капіталістычныя “рэалісты”, атрымалі дастаткова эфірнага часу і прыцягнулі дастаткова ўвагі, каб усё большая колькасць людзей – некаторыя ўпершыню – пажадалі змяніць свет.

Будзем спадзявацца, што здолеем не даць гэтаму жаданню згаснуць.”

Пераклад Яўгеніі Кіслай

“Как будто пандемия вируса может послужить генеральной репетицией следующего кризиса, в котором перестройка условий жизни будет касаться всех, включая все детали повседневности, и с ними нам надо тщательно разобраться. Я выдвигаю гипотезу, как и многие другие, о том, что кризис здравоохранения готовит, побуждает и требует от нас к готовиться к изменению климата. Эта гипотеза все еще нуждается в проверке.

…

Что позволяет двум кризисам происходить последовательно, так это внезапное и острое осознание того, что классическое определение общества – взаимоотношение людей – лишено смысла. Состояние общества в каждый момент времени зависит от ассоциаций между многими акторами, большинство из которых не имеют человеческой формы. Это касается не только микробов – как мы знаем со времен Пастера – но и интернета, права, организации больниц, возможностей государства, а также климата. И, конечно же, несмотря на шум вокруг “военного положения” против вируса, это лишь одно звено в цепи, где управление запасами масок или тестов, регулирование прав собственности, гражданских привычек, жесты солидарности, имеют значение в точности настолько, насколько и определение степени вирулентности возбудителя инфекции.

Если учесть всю сеть, из которой вирус – лишь одно из звеньев, то будет ясно, почему один и тот же вирус не действует одинаково на Тайване, в Сингапуре, Нью-Йорке или Париже. Пандемия является не более “естественным” явлением, чем голод в прошлом или нынешний климатический кризис. Общество уже давно вышло за узкие рамки социальной сферы.

Арыгінал

“Так, шторм пройдзе, чалавецтва выжыве, большасьць з нас усё яшчэ будуць жывыя, але мы будзем жыць у іншым сьвеце. Многія кароткатэрміновыя надзвычайныя меры стануць часткай жыцьця. Такая прырода надзвычайных сытуацый. І яны паскараюць гістарычныя працэсы. Рашэньні, на якія ў звычайны час сыходзяць гады, сёньня прымаюцца імгненна. Уводзяцца ў эксплюатацыю нясьпелыя і нават небясьпечныя тэхналёгіі, таму што бязьдзейнасьць абыйдзецца занадта дорага.

Цэлыя краіны сталі «марскімі сьвінкамі» ў глябальным сацыяльным экспэрымэнце. Што адбываецца, калі ўсе працуюць з дому і маюць зносіны толькі на адлегласьці. Што адбываецца, калі цэлыя школы і унівэрсытэты сыходзяць у Інтэрнэт. У спакойныя часы ўрады, прадпрыемствы і адукацыйныя ўстановы ніколі б не пайшлі на такія меры. Але сёньня — неспакойныя часы.

У гэты крызісны час перад намі два выбары. Першы — гэта выбар паміж таталітарным сачэньнем і пашырэньнем правоў і магчымасьцяў грамадзян. Другі — выбар паміж ізаляцыяй паводле нацыянальнага прынцыпу і глябальнай салідарнасьцю.

…

Насамрэч, праблема якраз у тым, што людзей ставяць перад выбарам паміж прыватнасьцю і здароўем. Гэта — ілжывы выбар. Мы можам і павінныя атрымліваць асалоду ад і того, і ад другога — мець і прыватнасьць, і здароўе. Мы можам абараніць сваё здароўе і спыніць эпідэмію каранавірусу ня шляхам увядзеньня таталітарных мер эпідэміялягічнага нагляду, а шляхам узмацненьня правоў і магчымасьцяў грамадзян.

…

каб дасягнуць такога ўзроўню супрацоўніцтва, неабходны пэўны ўзровень даверу. Людзі павінныя давяраць навуцы, давяраць дзяржаўным органам і СМІ. За апошнія некалькі гадоў безадказныя палітыкі наўмысна падарвалі гэты давер. Цяпер гэтыя самыя безадказныя палітыкі могуць паддацца спакусе пайсьці па шляху аўтарытарызму, сьцьвярджаючы, што вы проста ня можаце давяраць грамадзкасьці ў тым, што яна паступае правільна.

Арыгінал

“Першы ўрок  заключаецца ў тым, што, у адрозьненьне ад фінансавага крызісу 2008–2009 гадоў, каранавірус прымусіць вярнуцца да моцнага ўраду. Пасьля краху Lehman Brothers шмат хто з назіральнікаў лічыў, што спароджаны крызісам недавер да рынку прывядзе да большай веры ва ўрад.

…

Другі ўрок заключаецца ў тым, што каранавірус яшчэ раз дэманструе містыку межаў і дапаможа зацьвердзіць зноў ролю нацыянальнай дзяржавы ўнутры Эўрапейскага Зьвязу. Гэта ўжо можна ўбачыць у закрыцьці многіх межаў паміж краінамі — і ў тым, што кожны ўрад у Эўропе засяроджваецца на сваім народзе.

…

Трэці ўрок  каранавірусу тычыцца даверу да экспэртызы. Фінансавы крызіс і крызіс уцекачоў 2015 году выклікалі вялікую незадаволенасьць грамадзтва экспэртамі. Гэты зрух, які стаў адным з галоўных посьпехаў палітыкаў-папулістаў за апошнія дзесяць гадоў, будзе адменены каранавірусам. Большасьць людзей вельмі гатовыя давяраць экспэртам і прыслухоўваюцца да навукоўцаў, калі на карту пастаўленае іхнае жыцьцё. Ужо можна заўважыць, наколькі гэта дадало даверу да прафэсіяналаў, якія вядуць барацьбу з вірусам. Прафэсіяналізм зноў у модзе.

…

Сёмы ўрок  заключаецца ў тым, што ў пэўны момант урады будуць вымушаныя выбіраць паміж стрымліваньнем пашырэньня пандэміі за кошт разбурэньня эканомікі і дапушчэньнем большых чалавечых стратаў дзеля ўратаваньня эканомікі.”

Арыгінал

“Глобальное распространение вируса сработало как усилитель восприятия: оно обострило нашу этическую, социальную и политическую чувствительность, вызвав новую волну критического неприятия по отношению к тому, о чем мы и ранее уже знали. Что есть особо уязвимые группы —старики, тяжело больные, безработные, бездомные, — которые не получают должную социальную поддержку. Что богатые обладают привилегированным доступом к качественному медицинскому обслуживанию. Что коррупция препятствует развитию социальных институтов. Что неолиберальный капитализм не способствует социальному равенству. Что авторитарное правление склонно к иррациональным решениям и злоупотреблению кризисной ситуацией. — Вирус словно навел увеличительное стекло на все эти «общие места» современного мира, заставив нас с новой силой обозначить, что они не являются чем-то само собой разумеющимся, что они не должны становиться чем-то привычным, что они — предмет нашего общего несогласия.

Это временное обострение нашего восприятия содержит в себе потенциал социальных перемен, придавая историческую уникальность текущему моменту в глобальном масштабе. Поэтому, когда читаешь тексты из разряда «как изменится мир после пандемии», задаешься вопросом, при каких условиях этот потенциал может быть реализован? Ведь резонно предположить, что вместе с восстановлением социально-экономической стабильности «коронный» режим коллективной чувствительности станет фактом прошлого.

…

Сегодня наша “рес-публика” формируется там, где множество граждан выступают с самостотяельными инициативами, помогающими справляться с реальными проблемами реальных людей — врачей, госпитализированных, пожилых людей, семей умерших. Говорить о кризисе доверия по отношению к власти уже неактуально. Своей солидарной решительностью и дееспособностью беларусские граждане “по умолчанию” отправляют в отставку бездействующий и цинично лживый аппарат: они действуют, исходя из презумпции “не можете и не нужно, мы справимся сами”. Новый режим восприятия привел наше гражданское общество в тонус.

Когда эпидемия затухнет, затухнет ли вместе с ней и наша дееспособность — наша воля к настоящей res publica?”

“Я не прыхільнік сацыялізму, нават наадварот. Але тут мая прыхільнасьць мала на што ўплывае. Тэндэнцыя «больш сацыялізму», калі ня стане дамінуючай, дык можа вельмі ўзмацніцца.

“И еще, что мы должны помыслить, так это о неизбежность религии, которая появляется в этой ситуации. На это намекает терминология, заимствованная из эсхатологической лексики, которая навязчиво использует слово “апокалипсис” для описания нынешнего феномена, особенно в американской прессе, и часто прямо указывает на конец света. Как будто религиозная потребность, которую церковь уже не в состоянии удовлетворить, постепенно ищет что-то иное и находит его в том, что стало религией нашего времени: в науке. Она, как и любая другая религия, может порождать суеверия и страхи или, в любом случае, использоваться для их распространения. Никогда прежде мы не были свидетелями зрелища, типичного для религий во времена кризиса, различных и противоречивых мнений и предписаний, начиная от еретической позиции меньшинства (пусть даже представленного престижными учеными) тех, кто отрицает серьезность явления, и заканчивая доминирующим ортодоксальным дискурсом, который утверждает это явление и, тем не менее, часто радикально расходится во мнениях о том, как с ним справляться. И, как всегда в этих случаях, некоторым экспертам или самозванцам удается заручиться благосклонностью монарха, который, как и во времена религиозных споров, разделявших христианство, принимает сторону в соответствии с собственными интересами за того или иного действующего лица и навязывает ему свои меры.

И вот что еще дает пищу для размышлений – очевидный крах разделяемых повсеместно убеждений и мнений. Казалось бы, люди больше ни во что не верят, за исключением голого биологического существования, которое должно быть сохранено любой ценой. Но на страхе потерять жизнь может быть основана только тирания, только чудовищный Левиафан с обнаженным мечом.

Поэтому – как только чрезвычайная ситуация, чума, будет отменена, если это вообще случится – я не верю, что, по крайней мере, для тех, кто сохранил минимальную ясность ума, можно будет вернуться к прежней жизни. И это, пожалуй, самая отчаянная вещь сегодня – даже если, как говорится, “надежда есть только у тех, у кого больше нет надежды”.

Арыгінал

“… Меня упорно посещают образы из детства, когда было много времени и можно было его «проводить впустую», часами пялясь в окно, наблюдая за муравьями, лежа под столом и воображая, будто это ковчег. Или читать энциклопедию. Не вернулись ли мы, часом, к нормальной жизни? Может, это не вирус нарушил норму, а ровно наоборот — тот неугомонный довирусный мир вовсе не был нормальным?

…

Ведь вирус напомнил нам о том, что мы с таким усердием забывали. Что мы — хрупкие создания, состоящие из нежнейшей материи. Что мы умираем, что мы — смертны. Что мы не отделены от мира своей «человечностью» и исключительностью, но мир подобен огромной сети, в которой мы пребываем вместе с другими существами, опутанные невидимыми нитями взаимосвязей и влияний. Что мы зависим друг от друга и невзирая на то, из каких далеких стран мы родом, на каком языке говорим и каков цвет нашей кожи, мы одинаково подвержены болезням, одинаково боимся и одинаково умираем. Вирус дал нам понять — сколь слабыми и беззащитными мы бы себя ни чувствовали, вокруг нас есть еще более слабые и нуждающиеся в помощи. Напомнил, как уязвимы наши родители и бабушки с дедушками и как сильно им нужна наша забота. Показал, что наша лихорадочная активность угрожает миру. И навеял тот самый вопрос, который мы редко осмеливались себе задать: что мы, собственно, ищем?

…

Я боюсь и того, что вирус вскоре напомнит нам еще одну ветхую истину — как сильно мы неравны. Одни улетят на частных самолетах в свои виллы где-то на островах или в заповедном лесу, а другие останутся в городах, чтобы обслуживать электростанции и водопроводы, или рисковать здоровьем, работая в магазинах и больницах. Одни урвут лакомый кусок, другие сорвутся в пропасть”.

Оригинал

Я могу сказать только то, что происходит в моей голове в эти дни. Наши сложные общества постоянно сталкиваются с ситуациями огромной неуверенности, неопределённости, но они проявляются локально и не одновременно, и обрабатываются соответствующими экспертами более или менее незаметно в той или иной подсистеме общества. В отличие от этого, сейчас экзистенциальная неуверенность (неопределённость) распространяется глобально и одновременно, а точнее в умах медийно-связанных индивидов.

…

Каждому человеку разъясняют риски, потому что самоизоляция индивида с точки зрения перегруженных систем здравоохранения является наиболее важной отдельной переменной для борьбы с пандемией. Кроме того, неопределенность связана не только с преодолением эпидемических опасностей, но и с совершенно непредсказуемыми экономическими и социальными последствиями. В этом отношении – насколько можно судить – в отличие от вируса, в настоящее время нет эксперта, который мог бы с уверенностью оценить эти последствия. Эксперты в области экономики и социальных наук должны воздерживаться от опрометчивых прогнозов. Можно сказать одно: никогда ещё не было так много знаний о нашем невежестве и о неизбежности действовать и жить в условиях неопределенности.

Перевод Александра Королевича

З пункту гледжання тэорыі дэмакратыі, асобны чалавек можа звярнуцца да ўрада як да дэмакратычнага суб’екта трэцяга парадку. Гэта датычыцца штодзённай палітыкі, а таксама працаёмкіх працэсаў прыняцця рашэнняў. Для сітуацый у часы вайны (Макрон), пандэміі (СААЗ) альбо «катастроф» (Содэр, прэм’ер-міністр Баварыі) такія рашэнні, відаць, ужо не з’яўляюцца адэкватнымі. Гадзіна выканаўчай улады прабіла. Дэмакратычны актор трэцяга парадку ўзяў у свае рукі штурвал кіравання дзяржавай. Пытанне цяпер стаіць так: ці з’яўляецца гэта легальным з канстытуцыйнага пункту гледжання і легітымным з пункту гледжання дэмакратыі?

…

Фундаментальныя абмежаванні апраўданыя толькі тады, калі глядзець на іх з перспектывы імавернасці непазбежна найгоршага сцэнара з дзесяткамі тысяч смерцяў. Такі варыянт не выключаецца вірусолагамі і эпідэміёлагамі. Толькі падобнае чаканне надыходзячай катастрофы дасць магчымасць апраўдаць цяперашнія надзвычайныя меры.

Але не навука можа вырашыць гэтае пытанне. Навуку нельга разглядаць як суверэна чацвёртага парадку, хаця пры такім раскладзе ўсе прыхільнікі экспертакратыі маюць перавагу. Навука легітымная з пункту гледжання эпістэмалогіі, але не дэмакратыі. Нават “эпістэмалагічнае прыняцце палітычных рашэнняў, заснаванае на фактах” патрабуе прыняцця такіх рашэнняў легітымна абранымі дэмакратычнымі прадстаўнікамі – і больш нікім.

Сама выканаўчая ўлада не можа ўзяць на сябе гэтую ролю суб’екта, які прымае рашэнні, на доўгі перыяд часу. Чым дольш будзе працягвацца абмежаванне асновапалагальных правоў, тым вышэй будзе верагоднасць вяртання на арэну суверэна другога парадку – парламента. Калі гэтага не адбудзецца, прадстаўнічай дэмакратыі, якая базуецца на нормах, можа пагражаць выкідванне на тэрыторыю прыняцця беспадстаўных рашэнняў. Пачынаючы з 1970-х гадоў, дэмакратыі рэдка знікалі праз узброеныя дзяржаўныя перавароты; хутчэй, яны паступова разбураліся і паміралі павольнай смерцю.

Германія – не Венгрыя, Меркель – не Орбан. Але нямецкая дэмакратыя таксама ні ў якім разе не абароненая ад павольнай дэпарламентарызацыі і дэлібералізацыі спосабу яе кіравання. Пільнасць – вось першы абавязак грамадзяніна.

Пераклад Яўгеніі Кіслай

Асноўным вынікам каронавіруса, наадварот, павінна стаць паскарэнне пэўных змен, якія ўжо адбываюцца. Цягам апошніх некалькіх гадоў усе тэхналагічныя дасягненні, як нязначныя (відэа па запыце, бескантактавая аплата), так і нашмат больш сур’ёзныя (дыстанцыйная праца, пакупкі па інтэрнэце, сацыяльныя сеткі), мелі асноўным сваім следствам (асноўнай мэтай?) скарачэнне колькасці матэрыяльных, асабліва чалавечых, кантактаў. Эпідэмія каронавіруса прапануе цудоўнае абгрунтаванне для гэтай турботнай тэндэнцыі, – старэнне, якое, як відаць, руйнуе чалавечыя адносіны. Гэта прымушае мяне думаць пра яркае параўнанне, якое я адзначыў у тэксце, скіраваным супраць краін трэцяга свету і падрыхтаваным групай актывістаў, званых “шымпанзэ будучыні” (я знайшоў гэтых людзей у Інтэрнэце; я ніколі не казаў, што Інтэрнэт мае адны толькі недахопы). Такім чынам, я іх цытую: “І гэта толькі пытанне часу, калі працэс самастойнага, бескаштоўнага і спантаннага завядзення дзяцей будзе выглядаць такім жа недарэчным, як аўтаспын без вэб-платформы”. Сумесныя паездкі на аўтамабілі (райдшэрынг), сумеснае пражыванне (калівінг), так, мы маем утопіі, якія заслугоўваем. Давайце рухацца далей.

Не менш памылкова было б сказаць, што мы нанава адкрылі для сябе трагічнае, смерць, канчатковасць усяго жывога, і г.д. Гэта тэндэнцыя ўжо больш за паўстагоддзі таму як добра апісаная Філіпам Арыесам, і яна заключаецца ў тым, каб як мага лепш прыхоўваць смерць; ну добра, смерць ніколі не была больш таемнай, чым у апошнія тыдні. Людзі паміраюць у адзіноце ў бальнічных палатах ці ў пакоях дамоў састарэлых, іх адразу хаваюць у зямлю (альбо крэмуюць? крэмацыя больш адпавядае духу часу), не запрашаючы нікога з родных, употай. Памерлыя без аніякіх сведкаў, гэта ахвяры, якія становяцца лічбамі ў статыстыцы штодзённых смерцяў, і трывога расце сярод насельніцтва па меры таго, як агульная колькасць памерлых павялічваецца ад любой да дзіўнасці абстрактнай рэчы.

Апошнімі тыднямі яшчэ адна лічба стане вельмі важнай, а менавіта ўзрост хворых. Які ўзрост выглядае мэтазгодным для рэанімацыі і вылечвання людзей? Узрост да 70, 75, 80 гадоў? Відаць, гэта залежыць ад рэгіёна свету, у якім пражывае хворы; але, у любым выпадку, ніколі не выказваўся з такой спакойнай бессаромнасцю той факт, што не ўсе жыцці маюць аднолькавую каштоўнасць і што, пачынаючы з пэўнага ўзросту (70, 75, 80 гадоў?), ты лічышся ўжо нібы памерлым.
Усе гэтыя тэндэнцыі, як я ўжо сказаў, існавалі і да коронавірусу; зараз яны толькі сталі больш відавочнымі праз новыя факты. Мы не прачнемся ў новым свеце пасля ізаляцыі; усё застанецца такім жа, толькі крыху горшым.

Пераклад Яўгеніі Кіслай

Рассмотреть историю пандемий через призму, предложенную Фуко, Эспозито и Мартин, можно следующим образом: скажите мне, как ваше общество понимает свой политический суверенитет, и я скажу вам, чем вы заболеете и как вы будете бороться с болезнью. Для каждого тела индивида в форме различных болезней материализуются навязчивые идеи, которые доминируют в био- и некрополитике в данный период. С точки зрения Фуко, эпидемия радикализует и меняет биополитические техники, внедряя их на уровне индивидуального тела. В то же время эпидемия распространяет на все население политические меры иммунизации, которые до этого момента жестко применялись к тем, кто считался чужаком как внутри страны, так и на границах национальной территории.

Борьба с эпидемиями ставит под вопрос идею сообщества, раскрывает иммунные фантазии общества и обнажает мечты суверена о всемогуществе и бессилии. Гипотезы Фуко, Эспозито и Мартин могут позиционировать эпидемии как социально-политические конструкции, а не как сугубо биологические явления, но они не имеют ничего общего с нелепыми теориями заговора о разработанных в лаборатории вирусах, прокладывающих путь к захвату авторитарной власти. Напротив, они позволяют оценить, как вирус фактически воспроизводит, материализуется, расширяется и усиливается (от отдельного тела до населения в целом) посредством господствующих форм биополитического и некрополитического управления, которые уже действовали по отношению к сексуальным, расовым меньшинствам или мигрантам до провозглашения чрезвычайного положения.

Оригинал

Самый, пожалуй, важный вопрос, который поставила всемирная «пандемия» — это вопрос этики и вопрос «границ» мышления.

Первое, тотальное отсутствие критического мышления в публичном пространстве. Т.е. есть и мыслители, есть и критика, но доминирующим является отнюдь не это. И эта ситуация показывает, насколько легко, с помощью глобальных медиа и эмоций страха, создается паника и подменяется критическая рефлексия.

Второе, это актуализация целого ряда тем связанных с этическими нормами в изменяющемся мире. И дело не столько в отношении к инфицированным, или даже вопроса ценностей «голой жизни», это всего лишь начало долгого разговора человечества о том, как оно будет мыслить себя в эпоху нарождающегося мира где возможно клонирование, редактирование генов, создание разных типов людей, обладающих не природным биологическим неравенством, но создаваемым искусственно, киборгов ну и т.д.

…

Наиболее опасное в этой пандемии – это незримые изменения, которые мы усваиваем несознательно. Дискурс «пандемии», «болезни», «инфекции» — приводит к тому, что мы начинаем воспринимать Другого, прежде всего как носителя опасности, носителя «вируса». Т.е. имплицитно каждый встреченный человек становится – не другим человеком, с которым можно входить в контакт, выстраивать отношения и т.п, но, прежде всего – источником опасности. Это основа социальной аномии –замыкание к «капсулах», разобщение и разрыв связей.
И чем больше будет выигрывать аномия (социальная разделенность и дезорнагизация) – тем явственнее становится отчужденное общество, общество контроля.

Варыянт (б) Канец працы

Цесна звязаная з вышэйсказаным і верагоднасць таго, што пандэмія выявіць, колькі рэчаў, якія мы лічылі сацыяльна неабходнымі, на самай справе з’яўляюцца неабавязковымі і адвольнымі. Што асабліва блізка менавіта мне – улічваючы,  што я напісаў цэлую кнігу, якая крытыкуе ролю працы ў нашым жыцці, – гэта факт, што крызіс здольны падкрэсліць, наколькі непатрэбнымі могуць быць пэўныя формы працы. Мы схільныя надзяляць працу маральнымі якасцямі і думаем, што яна адыгрывае важную ролю ў нашым дабрабыце. Той факт, што многія цяпер змушаныя пагадзіцца з неістотнасцю сваёй працы, і павінны былі зрабіць міжвольны працоўны перапынак, можа спрыяць пэўнаму пераасэнсаванню рэчаў. Магчыма, мы не павінны так маралізаваць сваю працу?

Гэта, безумоўна, справядліва для мяне. Я зараз працую з дома, як і мой партнёр. Нам пашанцавала, што мы маем такую магчымасць. У нас маленькая дачка, і за ёй патрэбны дагляд. Такім чынам, мы не працуем поўны працоўны дзень. Ад сілы, мы працуем на палову стаўкі. Я ведаю многіх бацькоў, якія павінны рабіць гэта (адзінокія бацькі, вядома, сутыкаюцца з яшчэ больш жорсткім выбарам). Што да мяне, праца на паўстаўкі прымусіла мяне ўсвядоміць, наколькі мала з таго, чым я займаюся на працоўным месцы, з’яўляецца важным, і як выконваць большую частку сваіх абавязкаў за меншы час. У пэўным сэнсе, я мог бы пастаянна працаваць палову дня і ніхто б не заўважыў розніцы (шшшш, не кажыце гэта майму працадаўцу!). Апроч таго, я асабліва ўдзячны і шчаслівы праз тое, колькі часу магу праводзіць са сваёй дачкой зараз, у самыя першыя месяцы яе жыцця. У краіне з абмежаваным бацькоўскім адпачынкам па догляду за дзіцяці мне пашанцавала атрымаць тое, чаго я б атрымаць не павінен быў (хаця, не буду хлусіць, часам гэта даволі спусташальная справа).

Гэта адна з прычын таго, чаму некаторыя групы, якія ўжо доўгі час выступаюць за скарачэнне рабочага тыдня (як, напрыклад, незалежны аналітычны цэнтр Autonomy UK (Аўтаномія, Аб’яднанае Каралеўства)), разглядаюць крызіс як магчымасць для свайго руху. Змяненне працоўных звычак і спосабаў працы можа стымуляваць змяненне маральнага асэнсавання неабходнасці працы. Магчыма, праца не павінна займаць настолькі вырашальную ролю ў нашым жыцці? Гэты пераход у постпрацоўны свет таксама можа быць паскораны тым, што крызіс робіць працу машын больш прывабнай і, магчыма, больш неабходнай, чым калі-небудзь раней. Загадванне вялікай кухняй ці складам з вялікай колькасцю працоўнікаў цяпер будзе нашмат больш рызыкоўнай справай, чым калі б усяго адзін-два чалавекі ўзаемадзейнічалі з вялікімі групамі робатаў.

І ўсё ж такі, я павінен быць асцярожным з выказваннем магчымасці сапраўднай маральнай рэвалюцыі ў дачыненні да працы. Цяперашнія абставіны – далёкі ад ідэальнага натуральны эксперымент, які можа стварыць магчымасці для з’яўлення постпрацоўнай эканомікі. Жыццё  ў закрытым рэжыме, без права на наведванне сяброў і сям’і, паездак на пляж ці за горад альбо ўдзелу ў цікавых мерапрыемствах азначае, што людзі могуць не палічыць цяперашнія цяжкасці лепшымі за працу. Сапраўды, я ўжо чую буркатанне з гэтай нагоды сярод маіх аднагодкаў. Цяпер людзі сцвярджаюць, што не могуць дачакацца таго дня, калі вернуцца ў офіс. Я падазраю, гэта шмат у чым звязана з тым, што час ад часу ўсім нам неабходны адпачынак ад уласнай сям’і. Калі б ад нас не патрабавалі слухацца загадаў грамадскай аховы здароўя, гэта стала б магчымым. Але паколькі гэтая магчымасць не зможа рэалізавацца да канца рэжыму самаізаляцыі, людзі могуць атрымаць няправільны ўрок з гэтага выпрабавання. Іх прыхільнасць да працоўнай этыкі можа ўзмацніцца, а не аслабіцца.

Пераклад Яўгеніі Кіслай

Эпидемии сплачивают, пандемии – разобщают. Этот тезис Джереми Шапиро, специалиста по трансатлантическим отношениям и стратегическим вопросам, уже кажется очевидным. Локальные заражения и карантинные блокады городов «создают общее чувство миссии, дух окопного братства, ощущение, что невзгоды можно преодолеть вместе». Глобальные потрясения, напротив, «изолируют нас, заставляя бояться собственных соседей».

Чувство солидарности, вызванное внешней угрозой, и сплочение в ситуации общей опасности классики социологии обозначали ёмким термином «сообщество судьбы». Изначально это понятие использовалось применительно к военнопленным, жертвам кораблекрушения и шахтёрам, чудом выбравшимся из-под завала. Затем, в начале ХХ века, благодаря немецкому социологу Максу Веберу и австрийскому публицисту Отто Бауэру о сообществах судьбы заговорили в контексте появления «новых наций». В предвоенный же период этот термин стал расхожим тропом нацистской пропаганды, из-за чего даже сегодня его использование в политической риторике может спровоцировать коллективное негодование.

Сплачивают ли эпидемии? Эпидемия атипичной пневмонии (SARS-CoV) весной 2003 г. действительно превратила Гонконг в сообщество судьбы. Питер Бэр, социолог, оказавшийся в центре событий, выделил семь условий такого сплочения:

1) Распознавание общей угрозы.

2) Моральная плотность.

3) Продолжительность испытания.

4) Изоляция.

5) Материальные и организационные ресурсы, которые группы граждан могут использовать для сопротивления угрозе.

6) Социальные ритуалы.

7) Оси конвергенции.

И вот последний пункт – самый важный….

Два основных фактора влияют на то, как воспринимается эпидемия жителями заражённых территорий, – приводит ли она к укреплению социальных связей и образованию «сообщества судьбы» или, напротив, к распаду и декомпозиции социальных агрегатов. Первый – оси конвергенции, второй – репрезентация угрозы.

Даже если в карантине оказывается только один город (а не страна и тем более – не половина мира), внутренние противоречия в нём могут взять верх и вместо конвергенции доминирующей реакцией станет боязнь собственных соседей. И наоборот: даже самые глобальные пандемии могут представляться как совокупность локальных заражений, общая угроза не воспринимается как общая, вирус «национализируется», а оказание помощи другим государствам считывается предательством собственного (уже сплотившегося) населения.

Апошняе выданне справаздачы па вывучэнні лічбавых навін Інстытута журналістыкі ў Оксфардзе Reuters – магчыма, найбольш уплывовае перыядычнае даследаванне ў сферы лічбавай журналістыкі – падняло гэтае пытанне, нагадаўшы, як высокі працэнт платнай падпіскі можа знізіць праўдзівасць інфармацыі: плацельшчыкі, якія могуць дазволіць сабе абанемент, атрымаюць добрую інфармацыю, а для тых, хто, наадварот, не мае магчымасці столькі выдаткоўваць, застанецца толькі дрэнная, перапрацаваная інфармацыя альбо “навіны”, згодна выразу Дабэлі. Доўгатэрміновым следствам можа стаць інтэрнет-уздым журналісцкага асяроддзя, падзеленага на дзве часткі, якія сутнасна адрозніваюцца адна ад адной: з аднаго боку – журналісты найбольш заможныя  (і – больш уключаныя ў журналістыку), а з другога – тыя, хто не плаціць, якія ўспрымаюцца выдавецтвамі як бясформенная маса і з якіх толькі і можна атрымаць, што клікі і пад’ём рэйтынгаў. Гэта свайго роду “журналісцкі разрыў”, вельмі падобны на “лічбавы разрыў”, які насамрэч дэманструе нераўнапраўны доступ да інфармацыйных тэхналогій. Для таго, каб пераход да посткаранавіруснага парадку стаўся эфектыўным, спатрэбяцца і калектыўныя намаганні, каб не закаркаваць журналістыку ў слоіку для умерана-заможных класаў. Такім чынам, закліку Рольфа Дабелі афармляць платную падпіску і чытаць выданні Foreign Affairs, New Yorker ці Economist, каб пазбегнуць небяспекі стварэння “навін”, можа быць недастаткова.

Неабходнымі будуць усеагульныя намаганні для перагляду адносін паміж газетамі і іх аўдыторыямі, каб гарантаваць сапраўднае знаходжанне апошніх у эпіцэнтры рэдакцыйных рашэнняў, а таксама выбудованне рэдакцыйных прапаноў і прапаноў, звязаных з кантэнтам, на адносінах даверу і супольнасці, што зможа прывесці да большай схільнасці траціць грошы на спажыванне навін. Магчыма, ніколі раней, як цяпер, падчас пандэміі і тыдняў локдауну, мы папрасілі журналістыку расказаць нам пра свет і пра тое, што адбываецца вакол. Журналістыка адказвала рознымі спосабамі, найдасканалымі спосабамі – дзякуючы інтэрнэту і падкрэсліваючы свае статутныя недахопы і самыя відавочныя праблемы, часта спрыяючы блытаніне. Тым не менш, зараз ідэальны час для таго, каб перапісаць спосаб атрымання інфармацыі: крызіс будзе балючым і зачыніць шмат грамадскіх прастораў, але гэта – пачатак новага свету, такі, якім мы будзем яго апісваць

Прыпыненне гэтага велізарнага канвеера, якім з’яўляецца глабальны капіталізм, можа да нейкай ступені пашкодзіць суцэльнае ідэалагічнае покрыва, якое хавае нас усіх і прымушае саўдзельнічаць у даўно таксічным механізме рэпрадукцыі. Існуючы рэжым самаізаляцыі паказвае, наколькі мы пасіўныя не столькі ў сваім затворніцтве, колькі ў ліхаманкавым удзеле ў сацыяльна-эканамічным жыцці, якое імкліва імкнецца да ўласнага калапсу. Іншымі словамі, вірус малюе нам вобраз патэнцыйнага вызвалення ад абавязку атрымліваць задавальненне, якое заўсёды ёсць абавязкам атрымліваць задавальненне ад матэрыяльных каштоўнасцяў. Разважаць пра шок ад Covid-19 азначае спрабаваць вызваліць сваё існаванне ад тых формаў вычварэнскага ідэалагічнага задавальнення, праз якое мы падпарадкоўваем сваё жыццё дагматам прадуктывізму. Нашы палітычныя эліты – альбо здзьмухваючы пыл з не надта старых рашэнняў па селекцыі чалавека, альбо праз вагнямёты цэнтральных банкаў – зараз адчайна прыхоўваюць з’яўленне сістэмных супярэчнасцяў, не выкліканых, але, безумоўна, паскораных пандэміяй. Аднак сёння ў нас ёсць небывалая магчымасць уявіць сабе больш гуманную будучыню па-за межамі логікі прыбытку.

Насуперак Марксу, Вальтэр Бенджамін пісаў, што рэвалюцыі не абавязкова з’яўляюцца “лакаматывам сусветнай гісторыі”. Хутчэй, яны ёсць “спробай пасажыраў на гэтым цягніку – а менавіта, чалавечай расы – уключыць аварыйны тормаз”. Калі нашыя сучасныя палітыкі найбольш непакояцца пра тое, каб нанава запусціць глабальны лакаматыў вытворчасці, то сённяшні тупік, прынамсі, вызваляе нас ад звышпрывычнай неабходнасці ўдзельнічаць любым коштам. Любы, хто скептычна выказваецца пра капіталізм – і можа сабе гэта дазволіць у гэтыя драматычныя дні, – не павінен упусціць магчымасці паразважаць пра тое, што пастаўлена на карту ў грамадствах-закладніках віруса, таго самага, які нарадзіўся з улоння сістэмы, якая лічыцца самай эфектыўнай эканамікай сусвету. Верагодна, вірус выяўляе не столькі злавесныя намеры рэжымаў біяпалітычных (дзе чалавечыя жыцці знаходзяцца пад татальным кантролем) альбо фінансавых (неаліберальная сквапнасць), але не што іншае, як пустэчу, якую ахутвае ўсё больш зношаны пояс капіталістычнай дыялектыкі.

Перш за ўсё, мы не можам абмежавацца думкай, што неалібералізм – у тым выглядзе, у якім ён прэзентаваў сябе апошнія сорак гадоў – ёсць анамальным адхіленнем ад прынцыпова эфектыўнага спосабу вытворчасці. Хутчэй, несумніўна дэструктыўнае фінансаванне эканомікі было, у вузкім сэнсе, неабходным адказам капіталу на сістэмны крызіс прыбытку, які з 1970-х гадоў падрываў асновы рэальнай эканомікі. Паступовая ліквідацыя працы з пагадзіннай або патыднёвай аплатай, без магчымасці новага працаўладкавання з тым жа ўзроўнем заробку, станавілася ўсё больш змрочнай супярэчнасцю сістэмы пасля трэцяй прамысловай рэвалюцыі (мікраэлектроніка, інфармацыйныя тэхналогіі, дыгіталізацыя), у той час як сёння, напярэдадні чацвёртай прамысловай рэвалюцыі (AI, штучны інтэлект), разбурэнне “субстанцыйнай каштоўнасці” (чалавечай працы) падаецца незваротным. Каб зразумець прычыны непрапарцыйнага росту фінансавай індустрыі, трэба змясціць яе ў першапачатковы рэжым вытворчасці. Перафразуючы Маркса, можна сказаць, што анатомія фінансаў – гэта ключ да разумення анатоміі рэальнай эканомікі. Фінансавы капіталізм, інакш кажучы, раскрывае элементарны механізм, дзякуючы якому эканоміка становіцца сацыяльна эфектыўнай у сучасным свеце. Жвавасць яе рук (грошы, якія цудадзейным чынам ствараюць новыя грошы) на больш простым узроўні паўтарае прымітыўныя хітрыкі капіталізму з моманту яго з’яўлення.

Пераклад Яўгеніі Кіслай